Het vergeten testament

In 2021 heeft de Rechtbank Den Haag een uitspraak gedaan over de uitleg van een door erflater in 1990 opgesteld testament. In dat testament had erflater, toen pas gescheiden en ongehuwd, zijn nog minderjarige kinderen tot zijn erfgenamen benoemd. Erflater had nooit iemand verteld dat hij een testament had. Erflater was ten tijde van zijn overlijden met een andere partner geregistreerd als partner.

Zonder testament zou erflaters nalatenschap met achterlating van een geregistreerd partner en kinderen op grond van de wettelijke verdeling dusdanig zijn verdeeld dat alle goederen naar die partner zouden zijn gegaan. De kinderen zouden hun erfdeel in de vorm van een geldvordering op haar ontvangen, welke vordering pas opeisbaar zou zijn bij haar overlijden of faillissement.

Door het testament was de partner onterfd. De partner was het daar niet mee eens en ging het testament aanvechten.

Als eiseres stelde zij dat erflater was vergeten dat hij in 1990 een testament heeft opgemaakt, althans dat hij was vergeten zijn testament te herroepen of te wijzigen vanwege ingrijpende gewijzigde persoonlijke omstandigheden en verhoudingen.

In de procedure werd door de eiseres onder meer gesteld dat de omstandigheden van erflater ten tijde van zijn overlijden volstrekt anders waren dan ten tijde van het opstellen van het testament. Zo waren erflaters kinderen minderjarig op het moment dat het testament was opgesteld en daarom zou de ex-echtgenote bij het overlijden van erflater, als hij geen testament zou hebben opgemaakt, als wettelijk vertegenwoordiger bewindvoerder van erflaters minderjarige kinderen zijn geworden. Erflaters kinderen waren inmiddels ruimschoots meerderjarig en de ex-echtgenote van erflater was overleden. Daarnaast had erflater sinds de zomer van 2001 een relatie met eiseres en waren zij in 2009 een geregistreerd partnerschap aangegaan. Ook zou het contact tussen erflater en de kinderen na het opstellen van het testament aanzienlijk zijn verslechterd.

Eiseres was dan ook van mening dat de inhoud van het testament niet overeenkwam met de wil van erflater op het moment van zijn overlijden. Zij stelde dat als erflater zijn testament niet zou zijn vergeten, hij dit zeker had herroepen en het zou hebben aangepast aan de nieuwe situatie.

Erflater zou volgens haar gedacht hebben dat de wettelijke verdeling van toepassing zou zijn en dat hij haar bij afwezigheid van een testament verzorgd achter zou laten.

De kinderen hebben daartegenover gesteld dat erflater het testament heel bewust na de echtscheiding van hun moeder heeft opgesteld. Het was volgens gedaagde daadwerkelijk de wens van erflater om zijn kinderen, in elke situatie, tot zijn enige erfgenamen te benoemen. Dat erflater met niemand, ook niet met eiseres, over zijn testament heeft gesproken, kan niet tot de conclusie leiden dat erflater zijn testament vergeten was.

Ook dat het contact tussen erflater en zijn kinderen na het opmaken van het testament slechter is geworden, maakt niet dat sprake is van een vergeten testament.

Het contact tussen erflater en zijn kinderen was namelijk ook ten tijde van het opmaken van het testament al slecht en erflater heeft de kinderen desondanks kennelijk niet willen onterven. De kinderen ontkenden dan ook dat sprake was van een vergeten testament.

Tussen partijen is niet in geschil dat het testament in taalkundige zin helder is: in het testament staat heel duidelijk dat erflater zijn kinderen had benoemd tot zijn enige erfgenamen.

Volgens vaste rechtspraak is, om te kunnen vaststellen of de bewoordingen van een testament duidelijk genoeg zijn en op welk rechtsgevolg het testament van erflater is gericht, uitleg nodig.

Bij de uitleg van een testament moet in eerste instantie gelet worden op de verhoudingen die de erflater kennelijk wenste te regelen en op de omstandigheden waaronder het testament is gemaakt. Pas als ook dan nog de tekst van het testament onduidelijk is, mag gelet worden op daden of verklaringen van de erflater buiten het testament om.

Op basis van de beschikbare gegevens kon volgens de rechtbank niet uitgesloten worden dat erflater met zijn testament een wettelijke verdeling in de toekomst – ten gunste van een eventuele toekomstige partner en ten nadele van zijn kinderen – juist heeft willen voorkomen. Anders dan eiseres betoogde, werd niet vastgesteld dat het op het moment waarop erflater zijn testament opmaakte, het niet de uitdrukkelijke bedoeling van erflater was zijn kinderen te laten erven. Dit betekent dat de in het testament opgenomen beschikkingen niet aan belang hebben verloren op het moment dat erflater met eiseres een geregistreerd partnerschap is aangegaan.

De verhoudingen die de erflater in zijn testament kennelijk wilde regelen en de omstandigheden waaronder het testament is gemaakt gaven naar het oordeel van de rechtbank dan ook geen aanleiding om een andere uitleg aan het testament te geven dan de uitleg die op grond van de bewoordingen ervan voor de hand ligt, namelijk dat erflater zijn kinderen tot zijn enige erfgenamen heeft willen benoemen.

Nu op grond van de uitlegregels geen onduidelijkheid bestaat over wat erflater destijds voor ogen stond, wordt niet toegekomen aan een nadere uitleg op grond van gedragingen en verklaringen van erflater na die tijd.

Ervan uitgaande dat erflater dergelijke uitlatingen inderdaad heeft gedaan, kon de rechtbank zich voorstellen dat dit voor eiseres uitermate onbevredigend was.

Het wijzigen van een testament of herroepen van een laatste wil is alleen mogelijk door het laten opmaken van een ander testament of notariële akte. De rechter moet op grond van de wet ervan uitgaan dat een gemaakt testament de laatste wil van erflater weergeeft en kan hij het testament niet zomaar terzijde schuiven met de veronderstelling dat dit waarschijnlijk niet meer was wat erflater wilde. De rechter moet zich dus uiterst terughoudend opstellen, als het gaat om het “achteraf interpreteren” van een laatste wil van een erflater.

In het licht van het voorgaande kwam de rechtbank tot het oordeel dat aan het testament uitgevoerd moest worden en werd het verzoek van de eiseres afgewezen.

Wilt u geen onzekerheid laten ontstaan over de gevolgen van uw testament na uw overlijden dan is het verstandig op met enige regelmaat uw testament door te nemen. Indien nodig kan het dan tijdig worden aangepast zodat uw wensen voor iedereen duidelijk zijn. Voor meer informatie kunt u ook bij uw notaris terecht.